W wieku nastoletnim, nawet w wieku dojrzałym niezależnie od czasu, w jakim żyjemy i mediów, jakimi się posługujemy w otaczającym nas świecie, relacje z rówieśnikami są bardzo ważne. To przede wszystkim możliwość podzielenia się problemami z kimś, kto najlepiej nas zrozumie, bo sam doświadcza bądź doświadczał podobnych przeżyć, trudności i emocji.
Co więcej, aby dziecko zaczęło stawać się samodzielne, w pewnym momencie życia rówieśnicy, krąg najbliższych nam osób mogą stać się ważniejsze niż rodzice czy rodzeństwo. Jednak współczesny nam świat utrudnia budowanie przyjaźni. Rodzice, niestety, także, bo często zapominają, że podobnie jak my młodzi też kiedyś byli w podobnym wieku.
PRZYJAŹŃ TO NIE TYLKO RELACJA, ALE RÓWNIEŻ PRZYNALEŹNOŚĆ
DO GRUPY RÓWIEŚNICZEJ.
Grupa to zbiór przynajmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych w celu zaspokojenia własnych potrzeb. Charakteryzuje się stałą strukturą oraz względnie jednolitym systemem norm i wartości. Grupa to najbardziej złożona i rozwinięta forma życia społecznego, w niej nawiązują się sympatie, antypatie, przyjaźnie. Jest to teren socjalizacji człowieka od narodzin przez całe życie. W różnych fazach życia uczestniczymy w różnych grupach przez te małe, nieformalne i formalne oraz duże najczęściej formalne.
Nasze życie rozpoczyna się w rodzinie i jest to oczywiście najważniejsza grupa dla naszego rozwoju. Potem należymy do grupy przedszkolnej, następnie jesteśmy uczniami w kilku szkołach. W szkołach możemy uczestniczyć w dodatkowych grupach np. kółkach zainteresowań, drużynie harcerskiej. Możemy również być członkami różnych grup rówieśniczych. Każda z tych grup dostarcza nam nowej wiedzy o życiu i nowych doświadczeń, co przyczynia się do naszego ogólnego rozwoju społecznego. Potem wchodzimy w życie zawodowe, koleżanki i koledzy w pracy to również grupa. W pracy też możemy dodatkowo być członkiem jakiejś dodatkowej grupy np. klubu czytelników, stowarzyszenia biznesowego.
Przyjaźń daje młodemu człowiekowi poczucie przynależności do grupy, a to pozwala zdystansować się wobec rodziców, ich wartości i postaw. A ponieważ najistotniejszym celem rozwojowym osoby w wieku dorastania jest odseparowanie się od rodziców, by zacząć budować konieczną do samodzielnego życia autonomię, to silne relacje z rówieśnikami są mu niezbędne. To co ważne dla nastolatka, często stoi w sprzeczności z tym, co cenią jego rodzice i rodzina, za to grupa rówieśnicza może zapewnić emocjonalne wsparcie. Dzięki temu nastolatek nie zostaje sam ze swoimi problemami. Co więcej, czuje się wspierany, zaoopiekowany i popierany w podejmowanych decyzjach.
Dlatego też dla nastolatka to, że sympatia czy najbliższy kolega nie odpisuje, to jak dla dorosłego utrata pracy lub inna porażka. Bo w myśleniu nastolatka rówieśnik lepiej pojmie siłę tych emocji niż relacji, a zrozumienie jest ważniejsze niż dobra rada, niż pomoc rodzica, bo daje poczucie identyfikacji. Brak przyjaźni dla nastolatka to, coś więcej niż samotność.
DORASTANIE I PSYCHOLOGIA
Proces dorastania jest niezwykle skomplikowany i obejmuje wiele dziedzin. Poza dojrzewaniem fizjologicznym, bardzo ważne jest dorastanie społeczne, polegające na rozwoju świadomości społecznej – kształtowaniu się ocen, przekonań i postaw moralnych oraz nastawień społecznych, ponadto na przygotowaniu się do określonej roli społecznej i podejmowaniu coraz to bardziej odpowiedzialnych zadań społecznych. Zwraca się też uwagę na dorastanie w sensie rozwoju umysłowego – przejście z etapu myślenia konkretnego na etap myślenia abstrakcyjnego, co prowadzi do zdolności rozwiązywania problemów, rozumienia związków między zjawiskami, lepszej orientacji w otaczającej rzeczywistości.
Już przedstawiciele psychologii tradycyjnej charakteryzowali wiek dojrzewania jako „okres burzy i naporu”. Współcześni psychologowie również przyjmują wzmożoną emocjonalność jako właściwość adolescencji. Szybki rozwój fizyczny, dojrzewanie płciowe, przyswojenie wielu wiadomości i umiejętności – wszystko to powoduje olbrzymie zmiany w świadomości dorastających. Nastolatkom wydaje się, że nie są już dziećmi, podczas gdy otoczenie traktuje ich często jeszcze w ten sposób. Pragną oni, by dorośli uznali ich dojrzałość, ich prawa do samodzielności w sądach i działaniu. Jak pisze T. Rostowska „okres dorastania, szczególnie między 14 a 18 rokiem życia, z uwagi na dynamikę i specyfikę zmian rozwojowych (…) należy zaliczyć do najbardziej konfliktowych etapów w życiu człowieka”.
RODZICU, OTWÓRZ OCZY….
Rodzicom często trudno pogodzić się z tym, że ich dziecko bardziej liczy się z opinią rówieśników, niż z ich zdaniem, czy zasadami. Rodzice nastolatka najczęściej widzą wyłącznie cechy buntu, to, że dziecko już ich we wszystkim nie słucha, bywa opryskliwe, ma własne zdanie. Dlatego tak istotne jest aby rodzice uświadomili sobie i zaakceptowali, że takie zachowania są wpisane w etap rozwoju nastoletniego. Ich dziecko przygotowuje się do samodzielnego życia, wkracza w dorosłość, a tym samym musi w jakiś sposób zbudować swoją autonomię i niezależność.
Błędy popełniane podczas rozmów mogą, bowiem prowadzić do licznych konfliktów w relacjach rodzic-dziecko. Aby ich unikać należy pamiętać o partnerskim stylu komunikowania się, gdzie mamy zachowaną równość podmiotów rozmowy, czy wagę potrzeb i zdań obu stron. W przypadku, gdy nie ma tolerancji w rozmowie a są jedynie nakazy, powstają konflikty. Należy również pamiętać, aby w rozmowie nie stosować generalizacji, a więc potocznie mówiąc uogólniania zachowań drugiej osoby. Nawet, jeśli nasz nastolatek raz zachował się źle, unikajmy stwierdzeń „Ty to zawsze….”.
Oprócz informacji jakie otrzymuje od rodziców nastolatek, istotny jest również sposób ich przekazywania. Nie tylko ważna jest treść ale również ton głosu, jego natężenie oraz aspekt wizualny – mowa ciała: gesty, pozycja ciała. Komunikacja niewerbalna pozwala powiem poznać emocje i uczucia drugiej osoby, a także stosunek jaki żywi ona względem nastolatka. Co więcej, należy pamiętać, aby jak najwięcej rozmawiać z dzieckiem, utrzymywać z nim więź i nie unikać trudnych tematów. Nastolatek musi czuć, że ma wsparcie w rodzicach. Na tym etapie życia poszukuje on swojej tożsamości, próbuje odpowiedzieć sobie na pytanie kim tak naprawdę jest. Kształtowanie jej może odbywać się na różnych płaszczyznach: w sobie samym, w swoim stosunku do otoczenia, w stosunku innych do siebie, zwłaszcza rodziców. Jest to proces bardzo trudny, a prawidłowe rozstrzygnięcie jest gwarantem stabilności jednostki i prawidłowych relacji z innymi ludźmi.
Rodzice powinni pozwalać na spotkania z przyjaciółmi. Natłok zajęć szkolnych i pozalekcyjnych, a także przeładowanie zadaniami domowymi sprawiają, że nastolatki mają niewiele czasu na relacje rówieśnicze. Zwłaszcza, gdy ich forsują powszechny dziś styl życia, czyli stawianie na pierwszym miejscu pracy i tego wszystkiego, co ma zapewnić sukces w przyszłości Hasło: najpierw lekcje, a potem koledzy, nie zawsze będzie tym, co dla dziecka najlepsze.
Autorka: Paulina Kinga Barańska, wolontariuszka
Żródła:
- Mika. S, 1991. Psychologia społeczna. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa
- Turowski.J, 1999. Socjologia. Małe struktury społeczne. Lublin
- Rostowska T. (2001) Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie: analiza psychologiczna, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. S 39
- Reber A. S., Reber E.S. (2005) Słownik Psychologii. Wyd. Naukowe SCHOLAR, Warszawa.s.329
- Mellibruda J. (2003) Ja, ty, my. Psychologiczne możliwości ulepszania kontaktów międzyludzkich, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa.s.229.
- Dryll E. (1995) Trudności wychowawcze : analiza interakcji matka-dziecko w sytuacjach konfliktowych, Oficyna Wydawnicza WP UW, Warszawa.
- Obuchowska I. (1996) Drogi dorastania. Psychologia rozwojowa okresu dorastania dla rodziców i wychowawców, WSiP, Warszawa.
- Cztery błędy popełniane przez rodziców / Bernadeta Iwanejko // Edukacja i Dialog. – 2004, nr 10, s. 8-12