Opracowanie zostało przygotowane na podstawie publikacji „Podejście psychoanalityczne” napisanej pod red. Caroline Garland. Autorzy w swojej publikacji posługują się klasyfikacjami zaburzeń DSM-IV i ICD-10 opisując zespół stresu pourazowego. Autorzy publikacji odwołują się do dorobku badawczego Freuda i Klein, tłumacząc to faktem (Garland, 2009, s. 14):
Wpływ traumatycznych wydarzeń na ludzki umysł można zrozumieć i leczyć jedynie wtedy, gdy wspólnie z pacjentem pojmiemy, jakie znaczenie te wydarzenia miały dla niego.
Zdaniem autorów dzieciństwo i historia rozwojowa są bardzo ważne, ponieważ najwcześniejsze relacje kształtują późniejszą strukturę psychiki i wywierają wpływ na świat wewnętrzny osoby (Garland, 2009). Wczesne doświadczenia kontaktów z innymi ludźmi determinują natężenie psychicznych zranień powstałych na skutek traumatycznych kolizji ze światem zewnętrznym. Kluczową tezą podejścia psychoanalitycznego jest uznanie, że poważne przeżycia traumatyczne na pewno obudzą przytłumione cierpienia i konflikty z dzieciństwa.
Naszym zdaniem osoba, która przeżyła traumę, musi przepracować wiedzę o bolesnych wydarzeniach oraz pamięć o nich i włączyć je do świadomości, zamiast ukrywać w trudno dostępnych obszarach aktywności psychicznej. (Garland, 2009, s.15)
Przepracowanie bolesnych wspomnień pozwoli osobie na zbudowanie znaczenia tych bolesnych wydarzeń, dzięki czemu będzie mogła zrozumieć swoje reakcje i myśleć o nich, zamiast odrzucać traumę.
Czym jest Trauma?
Zarówno warstwę fizyczną, jak i psychiczną człowieka da się uszkodzić. W wypadku ciała fizycznego dowodem tego są rany na ciele, natomiast w przypadku psychiki człowieka odpowiednikiem ran są przeżyte traumy. Zdaniem Freuda umysł ma zdolność wytworzenia tarczy ochronnej. Tarcza ta powstaje w wyniku rozwoju mózgu i przybiera postać wybiórczej wrażliwości na bodźce zewnętrzne. Nim mózg wytworzy tarczę ochronną, zadanie ochrony małego dziecka należy do jego matki lub opiekunki. W przypadku ludzi dorosłych sytuacja ta wygląda inaczej. Ludzi dorosłych można podzielić na trzy podgrupy. Należą do nich ludzie, którym udało się wytworzyć w sobie zdolność do troszczenia się o siebie, kolejną pod grupą są osoby które nie nauczyły się takiej umiejętność w okresie dorastania. Trzecią podgrupą są ludzie, którzy ze złożonych powodów poszukują sytuacji ryzykownych lub nadmiaru stymulacji. W chwili wystąpienia wydarzenia traumatycznego ludzki umysł jest zalewany przez dużą ilość bodźców. Pod wpływem wydarzenia traumatycznego dotychczasowe sposoby radzenia sobie z życiem, wiara w przewidywalność i dobroć świata, struktura psychiczna oraz istniejące systemy obronne przed stresującymi sytuacjami przestają poprawnie działać. W momencie, gdy mechanizmy obronne umysłu nie funkcjonują adekwatnie do swojej funkcji, wzrasta poziom lęku przed okrucieństwem pochodzącym ze świata otaczającego daną jednostkę.
Trauma jest więc wydarzeniem obezwładniającym istniejące obrony przed lękiem w sposób, który jednocześnie potwierdza te najgłębsze uniwersalne lęki.
(Garland, 2009, s.21)
Trauma w ujęciu Freuda
Zdaniem Freuda trauma powodowana jest przez efekt wywierany przez wydarzenie na umysł. Sugerował też, że wydarzenia traumatyczne mogą należeć do przeżyć wywołujących uczucie strachu, lęku, wstydu i bólu psychicznego. Gdy uczucia te są zbyt intensywne i umysł nie potrafi sobie z nimi poradzić zostaje uruchomiony mechanizm wyparcia.
W roku 1926 Freud stworzył nową teorię źródeł lęku, która kształtuje współczesne rozumienie skutków traumy. Według tej nowej teorii ekstremalne wydarzenie zewnętrzne znosi mechanizmy obronne, chroniące umysł przed skutkami lęku. Freud w swojej teorii wymienia pięć podstawowych rodzajów lęku: lęk związany z narodzinami, lęk przed kastracją, lęk przed utratą obiektu miłości, lęk przed utratą miłości obiektu i lęk przed unicestwieniem.
Warto wspomnieć, że określone zapachy, dźwięki, obrazy, sytuacje, słowa, które mają związek z traumatycznymi przeżyciami mogą budzić silny lęk i wywoływać retrospektywny przebłysk (flashback).
Jedno z zachowań, często obserwowane u tych, którzy przeżyli traumę, to skłonność do ciągłego powtarzania tego wydarzenia, albo w jawnej, rozpoznawalnej formie, albo symbolicznie, a czasami w sposób, który na pewno jest mało skuteczny i twórczy. Powtarzanie świadczy o tym, że doszło do jakiegoś utknięcia, coś nie zostało przepracowane. (Garland, 2009, s. 36)
Leczenie
Trudność w prowadzeniu terapii z osobami po przejściach traumatycznych polega na tym, że terapeuci mogą budzić lęk i nienawiść w pacjentach. Często po długim czasie pacjenci zaczynają traktować swoich terapeutów jako osoby wiarygodne i przyjaźnie nastawione. Jednym z założeń terapii psychoanalitycznej jest podążanie za pacjentem. Częstym rozwiązaniem idącym równolegle z indywidualną terapią psychoanalityczną, jest terapia grupowa lub też grupa wsparcia.
Bibliografia
Garland, C. B. (2009). Czym jest trauma. Podejście psychoanalityczne. Oficyna Ingenium. Warszawa