Stało się. Masz skończone 18 lat. Z jakiegoś powodu – może był to obniżony nastrój, kłopoty w związku czy w rodzinie, trudności w pracy albo po prostu poczucie, że mogłoby być lepiej – postanowiłeś pójść do psychologa. Wizyta umówiona, wszystko przygotowane. I co? Pojawiają się wątpliwości, obawy związane z tym jak to właściwie będzie, jak to wszystko wygląda. Nie martw się, obawy są naturalne, szczególnie, że wiele osób nadal uważa chodzenie do psychologa za coś wstydliwego.
Poniżej postaramy się odpowiedzieć na najczęściej pojawiające się pytania i rozwiać wątpliwości dotyczące pierwszej wizyty w gabinecie psychologa czy psychoterapeuty.
-
Skąd mam wiedzieć, że wybrany przeze mnie psycholog jest dobry? Co powinienem wiedzieć?
Odpowiedź na to pytanie jest złożona – wybór psychologa jest sprawą bardzo indywidualną. Może ktoś polecił Ci psychologa lub psychoterapeutę, z którym współpracował albo słyszał o nim dobre rzeczy. A może wybrałeś go sam, korzystając z rozmaitych źródeł. Niezależnie od „źródła” psychologa, jest kilka rzeczy, które możesz chcieć wiedzieć, i o które, co ważne, masz prawo zapytać, np. w jakim nurcie pracuje wybrany specjalista? Wiele jest nurtów terapeutycznych, a praca psychologa zależy od nurtu, w którym się szkolił. Dla przykładu, terapeuta psychodynamiczny będzie mniej aktywny, będzie zadawać mniej pytań niż bardziej aktywny i bardziej „ułożony” terapeuta poznawczo-behawioralny. Jako klient masz prawo również pytać o wykształcenie psychologa czy posiadane przez niego certyfikaty. Jeśli ważne jest dla Ciebie doświadczenie zawodowe terapeuty, również możesz o tę informację prosić. Te techniczne informacje to jednak nie wszystko. Bardzo ważną kwestią jest subiektywne poczucie dopasowania do psychologa, z którym masz zamiar pracować. Temu służą również pierwsze wizyty. Jeśli odpowiada Ci nurt, w którym pracuje, poziom doświadczenia terapeuty i wzbudza on Twoje zaufanie, być może właśnie trafiłeś na swojego psychoterapeutę.
-
Czego psycholog właściwie będzie ode mnie chciał? O co będzie pytać?
Pierwsze spotkanie służyć ma Tobie i psychologowi za czas na poznanie się. Psycholog poznaje Ciebie i trudności, z którymi się zgłaszasz, w celu opracowania strategii, która pozwoli mu pomóc Ci w jak najskuteczniejszy sposób (stawia wstępną diagnozę). Ty natomiast poznajesz psychologa, sprawdzasz, czy osoba, która siedzi przed Tobą i oferuje Ci pomoc na pewno Ci odpowiada, czy czujesz się z nią swobodnie, czy jest to osoba, której mógłbyś zaufać.
Żeby poznać Twoją sytuację, psycholog może pytać o to, co stało się, że zdecydowałeś się poszukać pomocy właśnie teraz. Czy w ostatnim czasie Twoja sytuacja uległa zmianie, czy Twoje nastawienie do swojej sytuacji zmieniło się, może zmieniło się nastawienie do szukania pomocy. Może też pytać o to jak układają się różne elementy Twojego życia – jak wygląda Twoja sytuacja rodzinna, relacje, co robisz w życiu. Jeśli zgłaszasz się z konkretnym problemem psycholog będzie chciał wiedzieć od kiedy ma on miejsce, jak kształtowała się sytuacja, która doprowadziła do Twojej wizyty w jego gabinecie. Ważną informacją jest, w jaki sposób Twoje trudności wpływają na Twój komfort życia, czy to rodzinnego, czy zawodowego. Te pytania pozwolą psychologowi szerzej poznać Ciebie i trudności, z którymi się do niego zgłosiłeś, co z kolei przełoży się na możliwie lepszą i skuteczniejszą formę pomocy, którą będzie mógł Ci zaoferować. Bardzo ważne jest również to, co Ty chciałbyś wynieść z terapii, co miałaby Ci dać – cele mogą być najróżniejsze, mniej lub bardziej konkretne, dotykające szerokiego zagadnienia jak np. poprawienie funkcjonowania w relacjach międzyludzkich, czy węższego, jak np. redukcja objawów, które sprawiają Ci kłopot.
Pod koniec spotkania psycholog może zacząć wysnuwać hipotezy dotyczące ewentualnej diagnozy problemu, z którym się zgłosiłeś. Nie znaczy to, że coś jest z Tobą nie tak. Diagnoza służy jako pomoc, przewodnik dla psychologa czy terapeuty, który dzięki temu może lepiej dopasować metody leczenia do Twoich indywidualnych potrzeb. Może się jednak zdarzyć, że żeby najlepiej rozeznać się w Twojej sytuacji, może być potrzebne więcej spotkań konsultacyjnych. Od jednego do trzech spotkań „zapoznawczych” jest normą, i nie musisz się martwić, że kolejne spotkania znaczą coś złego. Znaczą tylko tyle, że dadzą psychologi więcej informacji na Twój temat, dzięki którym będzie w stanie Ci pomóc.
-
Czy to, co powiem podczas wizyty, może być użyte przeciwko mnie? Czy ktoś jeszcze dowie się o tym, z czego zwierzyłem się psychologowi?
Psychologa, podobnie jak lekarza, obowiązuje tajemnica zawodowa. Nie musisz więc martwić się, że to co powiesz podczas wizyty wyjdzie poza tę wizytę. Od tej reguły jest jednak kilka wyjątków. Jeśli poważnie zagrożone jest Twoje lub czyjeś życie albo zdrowie, psycholog ma obowiązek zareagować i ewentualnie powiadomić odpowiednie służby. Jeśli taka sytuacja ma miejsce, zostaniesz o tym natychmiast poinformowany, nic nie stanie się za Twoimi plecami. Innym wyjątkiem jest superwizja, której może poddawać się psycholog czy terapeuta, z którym się spotykasz. Superwizja jest to proces, który pozwala profesjonaliście rozwijać i podnosić swoje kompetencje. Spotyka się wtedy z jedną lub grupą osób – wyspecjalizowanych terapeutów, którzy są wyżej stażem – i omawia poszczególne sytuacje czy przypadki, które sprawiają mu trudność. Jeśli Twój terapeuta jest w trakcie superwizji i chciałby omówić jakieś kwestie związane z waszą relacją terapeutyczną, ma obowiązek Cię o tym poinformować – Ty natomiast masz pełne prawo odmówić, jeśli nie czujesz się z tym komfortowo.
Psycholog może, a w pewnych miejscach ma obowiązek prowadzenia dokumentacji – czyli w kilku słowach zapisania najważniejszych informacji z przebiegu danej sesji terapeutycznej. Dokumentacja również objęta jest pełną tajemnicą zawodową. Dokumentacja prowadzona jest w trosce i na potrzeby pacjenta. Stanowi „bank wiedzy” dla samego terapeuty, dla przykładu kiedy proces terapeutyczny jest przerywany i pacjent wraca np. po kilku latach, terapeuta na podstawie swoich zapisków jest w stanie odtworzyć sobie cały przebieg procesu terapeutycznego. Czasem pojawiają się formalne potrzeby skorzystania z dokumentacji, na przykład kiedy potrzebne jest jakieś zaświadczenie lub opinia, które wydawane są tylko i wyłącznie na prośbę pacjenta.
-
Czy psycholog będzie mnie oceniać? Co sobie o mnie pomyśli?
Psycholog ma za zadanie pomóc Ci. W tym celu będzie chciał Cię wysłuchać. Terapeuci nie oceniają. Jeżeli Terapeuta przyjmuje jakieś stanowisko, robi to po to, aby pokazać pacjentowi inną perspektywę patrzenia na dany problem lub skłonić go do refleksji.
Jedyną sytuacją w której po terapeucie można i należy spodziewać się bardzo jasnego wyrażenia swojego stanowiska, są sytuacje związane z łamaniem prawa lub sytuacje w których terapeuta dowiaduje się o sytuacji, w której krzywdzone są inne osoby, lub życie i zdrowie innych osób jest w jakiś sposób zagrożone.
-
Co jeśli nie chcę chodzić już do psychologa? Albo ten, z którym rozmawiałem, nie podoba mi się? Czy muszę dalej go widywać, mimo, że nie chcę?
Absolutnie nie. Jeśli z jakiegoś powodu psycholog, z którym się spotkałeś, nie odpowiada Ci, nie masz oczywiście obowiązku dalej sie z nim widywać. Naturalne jest to, że jedne osoby przypadają nam do gustu bardziej, podczas kiedy inne mniej – tak samo może dziać się przypadku psychologa czy psychoterapeuty. Jeśli jesteś w takiej sytuacji warto byłoby jednak podzielić się swoimi wątpliwościami z psychologiem – być może wspólne przyjrzenie się tej sytuacji pozwoli lepiej ją zrozumieć i poprawić Twój komfort w tej relacji terapeutycznej, bez potrzeby zmieniania specjalisty, z którym się widujesz.
-
Psycholog pyta mnie o rzeczy, o których nie chcę mówić. Czy mimo to muszę z nim o tym rozmawiać?
Nie. Jeśli nie czujesz się komfortowo dzieląc się jakimś doświadczeniem, przemyśleniem czy emocją, nie musisz tego robić. Warto oczywiście zastanowić się, co wzbudza w Tobie aż taki dyskomfort związany z tą kwestią i czemu ta informacja może mieć znaczenie dla psychologa. Jednak jeśli po zastanowieniu nadal nie jesteś gotowy rozmawiać o pewnych tematach, poinformuj o tym psychologa. Zawsze możecie wrócić do tej kwestii, kiedy będziesz czuć się z tym bardziej komfortowo.
-
Jak długo będę chodzić na terapię? Ile to właściwie trwa?
W zależności od nurtu, w którym pracuje terapeuta i problemu, z którym zgłasza się pacjent może to być od kilku lub kilkunastu spotkań do kilku lat.
-
Co potem?
Po wstępnym procesie konsultacji i diagnozy terapeuta zawrze z Tobą „kontrakt”, czyli pewną formę umowy.
W umowie tej zawarte zostaną wszystkie ważne dla przebiegu procesu terapeutycznego informacje, takie jak przypuszczalny okres trwania terapii, ilość spotkań w miesiącu, koszt tych spotkań, sposób odwoływania spotkań terapeutycznych itp. Oczywiście w każdym momencie procesu terapeutycznego w razie potrzeby do rozmów o kontrakcie można wrócić.
autor: Joanna Kaczyńska, psycholog