Pod poj\u0119ciem parentyfikacji<\/strong> kryje si\u0119 coraz bardziej rozpowszechnione zjawisko, zwane tak\u017ce odwr\u00f3ceniem r\u00f3l. Termin ten zosta\u0142 stworzony w 1972 r. przez Ivana Boszormenyi-Nagya i Geraldine Spark, cho\u0107 psychologowie zacz\u0119li zauwa\u017ca\u0107 wyst\u0119powanie zjawiska ju\u017c wcze\u015bniej, w latach 50. XX wieku. Polega ono na tym, \u017ce dziecko przejmuje opiek\u0119 nad rodzicami b\u0105d\u017a opiekunami. Mo\u017ce to robi\u0107 zar\u00f3wno zarabiaj\u0105c pieni\u0105dze, sprz\u0105taj\u0105c, robi\u0105c zakupy czy przygotowuj\u0105c posi\u0142ki \u2013 w\u00f3wczas mamy do czynienia z parentyfikacj\u0105 instrumentaln\u0105 <\/strong>\u2013 jak i staj\u0105c si\u0119 powiernikiem, pocieszycielem czy mediatorem dla rodzic\u00f3w (parentyfikacja emocjonalna<\/strong>). Nierzadko oba rodzaje parentyfikacji wyst\u0119puj\u0105 u jednego dziecka jednocze\u015bnie. Katarzyna Schier, psycholog i psychoterapeutka, autorka pierwszej w Polsce monografii naukowej po\u015bwi\u0119conej zjawisku odwr\u00f3cenia r\u00f3l, proponuje sze\u015b\u0107 wariant\u00f3w dotycz\u0105cych roli dziecka w rodzinie.<\/p>\n

Mo\u017ce to by\u0107:<\/p>\n

\n
• s\u0142u\u017c\u0105cy<\/strong> \u2013 dziecko, kt\u00f3re regularnie sprz\u0105ta (nie tylko w\u0142asny pok\u00f3j), przygotowuje posi\u0142ki dla ca\u0142ej rodziny, robi zakupy, pranie itd.;<\/li>\n
• opiekun rodzica <\/strong>\u2013 dziecko, kt\u00f3re pracuje zarobkowo, za\u0142atwia sprawy w urz\u0119dach, jest t\u0142umaczem (np. w rodzinach imigrant\u00f3w), wykonuje zabiegi piel\u0119gnacyjne, gdy rodzic jest ob\u0142o\u017cnie chory itd.;<\/li>\n
• opiekun rodze\u0144stwa<\/strong> \u2013 dziecko, kt\u00f3re opiekuje si\u0119 rodze\u0144stwem, pomaga w odrabianiu lekcji, chodzi na wywiad\u00f3wki w imieniu rodzica itd.;<\/li>\n
• bufor<\/strong> (mediator) \u2013 dziecko, kt\u00f3re w\u0142\u0105cza si\u0119 w konflikt mi\u0119dzy rodzicami w celu za\u017cegnania go \u2013 mo\u017ce pr\u00f3bowa\u0107 uspokoi\u0107 doros\u0142ych, szuka\u0107 rozwi\u0105za\u0144, s\u0142ucha\u0107 zwierze\u0144 jednego z rodzic\u00f3w itd.;<\/li>\n
• terapeuta<\/strong> \u2013 dziecko, kt\u00f3re pomaga rodzicowi pozby\u0107 si\u0119 smutku czy napi\u0119cia, towarzysz\u0105c mu, wys\u0142uchuj\u0105c problem\u00f3w, zabawiaj\u0105c go, pr\u00f3buj\u0105c rozproszy\u0107 negatywne emocje;<\/li>\n
• partner<\/strong> (w tym tak\u017ce partner seksualny!).<\/li>\n<\/ul>\n

  Bardzo wa\u017cn\u0105 rol\u0119 w zjawisku parentyfikacji odgrywa zaniedbanie emocjonalne, czyli brak otwarto\u015bci i adekwatnej odpowiedzi rodzic\u00f3w na potrzeby dziecka, brak okazywania uwagi, wsparcia i opieki.<\/p>\n

  Nie wszystkie dzieci w danej rodzinie do\u015bwiadczaj\u0105 parentyfikacji. Badania wykazuj\u0105, \u017ce cz\u0119sto „wybranymi” dzie\u0107mi s\u0105 te urodzone jako pierwsze, oraz \u017ce cz\u0119\u015bciej dotyka to dziewczynek ni\u017c ch\u0142opc\u00f3w.<\/p>\n

  Konsekwencje takiego odwr\u00f3cenia r\u00f3l w rodzinie nie zawsze s\u0105 negatywne. Badacze zjawiska podkre\u015blaj\u0105, \u017ce istotne jest, aby dzia\u0142ania dziecka zosta\u0142y zauwa\u017cone i docenione przez najbli\u017cszych. Wa\u017cny jest r\u00f3wnie\u017c czas trwania i zakres obowi\u0105zk\u00f3w, jakie spadaj\u0105 na m\u0142odego domownika. Do\u015bwiadczenie bycia pomocnym dla rodzica mo\u017ce by\u0107 elementem wspieraj\u0105cym rozw\u00f3j empatii, buduj\u0105cym poczucie sprawczo\u015bci i odpowiedzialno\u015bci oraz pozytywnie wp\u0142ywaj\u0105cym na poczucie w\u0142asnej warto\u015bci dziecka.<\/p>\n

  Du\u017co cz\u0119\u015bciej spotykany jest jednak destrukcyjny<\/strong> rodzaj parentyfikacji. Przy jego diagnozie zwraca si\u0119 uwag\u0119 na chroniczny charakter wyst\u0119powania zjawiska oraz na to, \u017ce dzia\u0142ania podejmowane przez dziecko nie s\u0105 dostrze\u017cone i „wyra\u017anie nazwane jako takie, kt\u00f3re mog\u0105 stanowi\u0107 nadmierne obci\u0105\u017cenie dla dziecka” (Schier, 2014). Dodatkow\u0105 trudno\u015b\u0107 stanowi fakt, \u017ce odwr\u00f3cenie r\u00f3l pozostaje w ukryciu, staje si\u0119 swoist\u0105 rodzinn\u0105 tajemnic\u0105. Znacznym ryzykiem obci\u0105\u017cone s\u0105 m.in. dzieci:<\/p>\n

  \n
  • kt\u00f3rych rodzice (lub rodze\u0144stwo) przewlekle choruje fizycznie lub psychicznie;<\/li>\n
  • wychowywane przez jednego rodzica;<\/li>\n
  • dorastaj\u0105ce w rodzinach zast\u0119pczych;<\/li>\n
  • pochodz\u0105ce z rodzin bardzo ubogich;<\/li>\n
  • kt\u00f3rych rodzice s\u0105 uzale\u017cnieni od alkoholu\/narkotyk\u00f3w;<\/li>\n
  • imigrant\u00f3w;<\/li>\n
  • rodzic\u00f3w pozostaj\u0105cych w powa\u017cnym konflikcie ma\u0142\u017ce\u0144skim lub rozwiedzionych.<\/li>\n<\/ul>\n

    Nale\u017cy wyra\u017anie zaznaczy\u0107, \u017ce dzieci, kt\u00f3re podejmuj\u0105 si\u0119 opieki nad rodzicami, s\u0105 do tego zmuszone przez sytuacj\u0119 \u017cyciow\u0105, w jakiej si\u0119 znajduj\u0105. Robi\u0105 to, aby przetrwa\u0107 \u2013 fizycznie b\u0105d\u017a emocjonalnie. Rezygnuj\u0105 z w\u0142asnych potrzeb, by przystosowa\u0107 si\u0119 i zaspokoi\u0107 potrzeby swoich opiekun\u00f3w. Schemat ten bardzo cz\u0119sto powtarzaj\u0105 r\u00f3wnie\u017c w doros\u0142ym \u017cyciu: poprzez kontynuacj\u0119 opieki nad rodzicami\/rodze\u0144stwem, przez wyb\u00f3r zawodu zwi\u0105zanego z pomaganiem (lekarze, piel\u0119gniarki, psychologowie, pracownicy opieki spo\u0142ecznej itp.), jak r\u00f3wnie\u017c \u2013 niestety \u2013 odwracaj\u0105c role we w\u0142asnych rodzinach. Staj\u0105 si\u0119 „dzie\u0107mi dla w\u0142asnych dzieci”, oczekuj\u0105c od nich wsparcia i pomocy, kt\u00f3rych im samym w przesz\u0142o\u015bci zabrak\u0142o. Na funkcjonowanie wielu rodzin w Polsce mia\u0142a du\u017cy wp\u0142yw II wojna \u015bwiatowa \u2013 przyjmuje si\u0119, \u017ce jedn\u0105 z jej dramatycznych konsekwencji mo\u017ce by\u0107 w\u0142a\u015bnie parentyfikacja (Wasilewska, 2013).<\/p>\n

    Katarzyna Schier (2014) stawia tez\u0119, \u017ce destrukcyjna parentyfikacja, cho\u0107 \u0142\u0105czy si\u0119 przede wszystkim z zaniedbaniem, mo\u017ce by\u0107 r\u00f3wnie\u017c form\u0105 utajonej przemocy emocjonalnej<\/strong> (czasem tak\u017ce seksualnej lub fizycznej) w rodzinie.<\/p>\n

    Konsekwencje do\u015bwiadczania parentyfikacji s\u0105 bardzo powa\u017cne i obejmuj\u0105 mi\u0119dzy innymi wi\u0119ksz\u0105 podatno\u015b\u0107 na depresj\u0119 i choroby psychosomatyczne, trudno\u015bci w odczuwaniu, nazywaniu i regulowaniu emocji, problemy z samoocen\u0105, problemy w relacjach itp.<\/p>\n

    Jak sobie pom\u00f3c? Cho\u0107 niemo\u017cliwym jest powr\u00f3t do dzieci\u0144stwa i prze\u017cycie go na nowo w wystarczaj\u0105co dobrych warunkach, zdecydowanie warto podj\u0105\u0107 pr\u00f3b\u0119 op\u0142akania tej straty i ostatecznie \u2013 zaakceptowania jej. Z pewno\u015bci\u0105 bardzo du\u017cym wsparciem w trakcie tego procesu mo\u017ce \u2013 cho\u0107 nie musi \u2013 by\u0107 psychoterapeuta. Wa\u017cne jest to, aby doros\u0142e dzieci pami\u0119ta\u0142y, \u017ce maj\u0105 pe\u0142ne prawo do tego, aby (cz\u0119sto po raz pierwszy w \u017cyciu!) w ko\u0144cu zadba\u0107 o siebie.<\/p>\n

    Artyku\u0142 napisany na podstawie ksi\u0105\u017cki prof. dr hab. Katarzyny Schier „Doros\u0142e dzieci. Psychologiczna problematyka odwr\u00f3cenia r\u00f3l w rodzinie”, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2014.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

    Pod poj\u0119ciem parentyfikacji kryje si\u0119 coraz bardziej rozpowszechnione zjawisko, zwane tak\u017ce odwr\u00f3ceniem r\u00f3l. Termin ten zosta\u0142 stworzony w 1972 r. przez Ivana Boszormenyi-Nagya i Geraldine Spark, cho\u0107 psychologowie zacz\u0119li zauwa\u017ca\u0107 …<\/p>\n","protected":false},"author":3,"featured_media":467,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"spay_email":"","footnotes":""},"categories":[7],"tags":[],"wppr_data":{"cwp_meta_box_check":"No"},"jetpack_featured_media_url":"https:\/\/i0.wp.com\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-content\/uploads\/2016\/12\/rodzice-parenting.jpg?fit=2048%2C1365","jetpack_sharing_enabled":true,"jetpack_shortlink":"https:\/\/wp.me\/p7Xz8d-7v","jetpack-related-posts":[{"id":542,"url":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wielkie-rodzinne-cierpienie-pelna-obsada-czyli-role-dzieci-rodzinie-dysfunkcyjnej\/","url_meta":{"origin":465,"position":0},"title":"Wielkie rodzinne cierpienie \u2013 pe\u0142na obsada, czyli role dzieci w rodzinie dysfunkcyjnej","date":"2 czerwca 2017","format":false,"excerpt":"Jednym z najsilniejszych instynkt\u00f3w cz\u0142owieka jest d\u0105\u017cenie do przetrwania \u2013 czyli tak zwany instynkt samozachowawczy. Kiedy znajdujemy si\u0119 w niebezpiecze\u0144stwie, dzia\u0142a on nie\u015bwiadomie, \u201eodpalaj\u0105c\u201d zachowania, kt\u00f3re maj\u0105 umo\u017cliwi\u0107 nam prze\u017cycie. Sytuacja staje si\u0119 szczeg\u00f3lna \u2013 a w\u0142a\u015bciwie szczeg\u00f3lnie patologiczna \u2013 kiedy ka\u017cdy dzie\u0144 w domu rodzinnym wi\u0105\u017ce si\u0119 z niebywa\u0142ym\u2026","rel":"","context":"W "Artyku\u0142y edukacyjne psychologia"","img":{"alt_text":"","src":"https:\/\/i0.wp.com\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-content\/uploads\/2017\/06\/child-1439468_1920.jpg?fit=1200%2C797&resize=350%2C200","width":350,"height":200},"classes":[]},{"id":297,"url":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/pierwsza-wizyta-u-psychologapsychoterapeuty-czego-sie-spodziewac-pytania-odpowiedzi-wskazowki\/","url_meta":{"origin":465,"position":1},"title":"Pierwsza wizyta u psychologa\/psychoterapeuty: czego si\u0119 spodziewa\u0107. Pytania, odpowiedzi, wskaz\u00f3wki.","date":"1 pa\u017adziernika 2016","format":false,"excerpt":"Sta\u0142o si\u0119. Masz sko\u0144czone 18 lat. Z jakiego\u015b powodu \u2013 mo\u017ce by\u0142 to obni\u017cony nastr\u00f3j, k\u0142opoty w zwi\u0105zku czy w rodzinie, trudno\u015bci w pracy albo po prostu poczucie, \u017ce mog\u0142oby by\u0107 lepiej \u2013 postanowi\u0142e\u015b p\u00f3j\u015b\u0107 do psychologa. Wizyta um\u00f3wiona, wszystko przygotowane. I co? Pojawiaj\u0105 si\u0119 w\u0105tpliwo\u015bci, obawy zwi\u0105zane z tym\u2026","rel":"","context":"W "Artyku\u0142y edukacyjne psychologia"","img":{"alt_text":"","src":"https:\/\/i0.wp.com\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-content\/uploads\/2016\/10\/psycholog-z-pacjentem_1098-1886.jpg?fit=626%2C417&resize=350%2C200","width":350,"height":200},"classes":[]},{"id":1824,"url":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/dlaczego-terapia-rodzinna\/","url_meta":{"origin":465,"position":2},"title":"Dlaczego terapia rodzinna?","date":"3 maja 2024","format":false,"excerpt":"Terapia rodzinna stanowi jedn\u0105 z form pomocy rodzinie do\u015bwiadczaj\u0105cej kryzysu, zmagaj\u0105cej si\u0119 z trudno\u015bciami dotycz\u0105cymi relacji pomi\u0119dzy poszczeg\u00f3lnymi jej cz\u0142onkami. Jest pomocna w zrozumieniu problem\u00f3w jednego z jej cz\u0142onk\u00f3w np. dziecka przez pozosta\u0142ych np. rodzic\u00f3w, rodze\u0144stwo. Tak si\u0119 dzieje, gdy dziecko lub rodzic choruje, do\u015bwiadcza trudno\u015bci szkolnych, zawodowych, osobistych, prze\u017cywa\u2026","rel":"","context":"W "Materia\u0142y edukacyjne"","img":{"alt_text":"","src":"https:\/\/i0.wp.com\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-content\/uploads\/2018\/12\/shared-apartment-1739932_640.jpg?fit=640%2C445&resize=350%2C200","width":350,"height":200},"classes":[]},{"id":497,"url":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/najlepsza-zmiana-czym-psychoterapia\/","url_meta":{"origin":465,"position":3},"title":"Najlepsza zmiana. Czym jest psychoterapia?","date":"23 marca 2017","format":false,"excerpt":"Psychoterapi\u0119 nazywa si\u0119 czasami \u201eleczeniem duszy\u201d. Brzmi g\u00f3rnolotnie? Na pewno. Ale\u2026 kto powiedzia\u0142, \u017ce nieco egzaltowane okre\u015blenia nie mog\u0105 by\u0107 trafione? Nieco m\u0105drych definicji Terapia psychologiczna (jak r\u00f3wnie\u017c okre\u015bla si\u0119 psychoterapi\u0119) jest form\u0105 pomocy psychologicznej. Podstaw\u0119 do jej prowadzenia stanowi kontrakt pomi\u0119dzy terapeut\u0105 a osob\u0105 poszukuj\u0105c\u0105 pomocy. Prowadzi si\u0119 j\u0105\u2026","rel":"","context":"W "Artyku\u0142y edukacyjne psychologia"","img":{"alt_text":"","src":"https:\/\/i0.wp.com\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-content\/uploads\/2017\/03\/pexels-photo-107865.jpeg?fit=1200%2C800&resize=350%2C200","width":350,"height":200},"classes":[]},{"id":315,"url":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/czuj-sie-lepiej-dzien-10-prostych-sposobow-poprawe-samopoczucia\/","url_meta":{"origin":465,"position":4},"title":"Czuj si\u0119 lepiej na co dzie\u0144. 10 prostych sposob\u00f3w na popraw\u0119 samopoczucia.","date":"10 pa\u017adziernika 2016","format":false,"excerpt":"Na przestrzeni ostatnich lat zapadalno\u015b\u0107 na r\u00f3\u017cnego rodzaju choroby psychiczne stale ro\u015bnie. Aktualnie na depresj\u0119 cierpi prawie co dziesi\u0105ty Polak. \u015awiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, \u017ce z depresj\u0105 zmaga si\u0119 350 milion\u00f3w os\u00f3b na \u015bwiecie - to oko\u0142o 5 proc. ca\u0142ej populacji. W czasie, kiedy problemy natury psychicznej staj\u0105 si\u0119\u2026","rel":"","context":"W "Artyku\u0142y edukacyjne psychologia"","img":{"alt_text":"","src":"https:\/\/i0.wp.com\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-content\/uploads\/2016\/10\/pexels-photo-103127.jpeg?fit=1200%2C625&resize=350%2C200","width":350,"height":200},"classes":[]},{"id":322,"url":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/o-psychiatrze-slow\/","url_meta":{"origin":465,"position":5},"title":"O psychiatrze s\u0142\u00f3w kilka","date":"20 pa\u017adziernika 2016","format":false,"excerpt":"Psycholog? Psychiatra? A mo\u017ce jedno i drugie? Poszukiwanie pomocy u specjalisty mo\u017ce wydawa\u0107 si\u0119 skomplikowane, szczeg\u00f3lnie, je\u015bli specjalist\u00f3w z danej dziedziny jest wielu. Jaka jest r\u00f3\u017cnica mi\u0119dzy lekarzem psychiatr\u0105 a psychologiem? Powszechne jest zamienne stosowanie obydwu tych poj\u0119\u0107. Prawda jest jednak taka, \u017ce zawody te r\u00f3\u017cni\u0105 si\u0119 dosy\u0107 znacz\u0105co od\u2026","rel":"","context":"W "Artyku\u0142y edukacyjne psychologia"","img":{"alt_text":"","src":"https:\/\/i1.wp.com\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-content\/uploads\/2016\/10\/pexels-photo-70292.jpeg?fit=1200%2C802&resize=350%2C200","width":350,"height":200},"classes":[]}],"jetpack_likes_enabled":true,"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/465"}],"collection":[{"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/3"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=465"}],"version-history":[{"count":1,"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/465\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":468,"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/465\/revisions\/468"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/467"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=465"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=465"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/poradnia.zobaczjestem.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=465"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}